Είναι θεωρίες συνωμοσίας οι σχεδιασμοί του κεφαλαίου για τη χειραγώγηση των εργαζομένων;
Του Γρηγόρη Λιονή* (Αναδημοσίευση από το 902.gr)
Με αφορμή τις θέσεις της ΚΕ ξεδιπλώθηκε μια ακατάσχετη λασπολογία του αντίπαλου.
Στο επίκεντρο της επίθεσης βρέθηκαν οι θέσεις του Κόμματος για την πλήρη ένταξη και διασύνδεση του ίδιου του ανθρώπινου σώματος στο σύστημα των σύγχρονων «έξυπνων μηχανών» και του μετασχηματισμού του ανθρώπινου σώματος με βάση τις νέες ανάγκες της καπιταλιστικής κερδοφορίας, που αναδείχθηκαν ως το επόμενο βήμα στην κατεύθυνση της απόλυτης υπαγωγής της εργασίας στο κεφάλαιο. Η θέση αυτή, που συμπυκνώνεται στο παρακάτω απόσπασμα της Απόφασης της ΚΕ: «Στις μέρες μας, τα επιστημονικά επιτεύγματα, η δυνατότητα παρέμβασης στο ωάριο και στο σπερματοζωάριο, στο DNA, φέρνουν στο κοινωνικό - πολιτικό επίπεδο νέα βιοηθικά διλήμματα. Οπως συμβαίνει με κάθε νέα επιστημονική γνώση, και τα αντίστοιχα τεχνολογικά επιτεύγματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ταχύτατη άνοδο της κοινωνικής ευημερίας ή για την ανάσχεση ή και την καταστροφή της» έγινε, όχι τυχαία, αντικείμενο μιας προσπάθειας χλεύης από μεριάς του αντίπαλου, αφού πρόκειται για τον βαθύτερο, μύχιο σχεδιασμό των μονοπωλίων. Μεγάλο μέρος δημοσιευμάτων θα μπορούσαν να συμπυκνωθούν στο «αυτά τα λένε κάτι ψεκασμένοι, ομοφοβικοί που συμπλέουν με την άκρα δεξιά».
Θα επιχειρήσουμε να φωτίσουμε ορισμένα γεγονότα που, τουλάχιστον σε όσους θέλουν να ακούσουν, αποδεικνύουν πως δεν πρόκειται για θεωρίες επιστημονικής φαντασίας.
Ο αγώνας δρόμου για τη χαρτογράφηση του εγκεφάλου και της λειτουργίας του
Σε ΗΠΑ, ΕΕ και Κίνα, υπάρχει ένας αγώνας δρόμου για την προώθηση της καλύτερης κατανόησης της λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου, με χρηματοδότηση δισεκατομμυρίων. Στόχος αυτών των ερευνητικών προσπαθειών είναι η περιγραφή της λειτουργίας του εγκεφάλου και κυρίως ο τρόπος με τον οποίο η λειτουργία αυτή σχετίζεται με τις γνωστικές λειτουργίες του, και τελικά η διαμόρφωση μέσων για την καταγραφή της εγκεφαλικής δραστηριότητας, την αποκωδικοποίησή της και η άμεση επίδραση στη λειτουργία του εγκεφάλου με βάση τους στόχους του κεφαλαίου.
Το «Human Brain Project», το «Ερευνητικό Εργο Ανθρώπινου Εγκεφάλου», ήταν ένα απ' τα «λάβαρα» - flagship project - που προωθούσε η ΕΕ την προηγούμενη χρηματοδοτική περίοδο, λαμβάνοντας μάλιστα χρηματοδότηση μαμούθ, για ερευνητικό έργο, ύψους 1 δισ. ευρώ. Το έργο συνεχίζεται και μετά τη λήξη του, με την πρωτοβουλία «EBRAINS Infrastructure».
Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, η μεγάλη κρατική πρωτοβουλία «The Brain Initiative» για τον ανθρώπινο εγκέφαλο, που εκτός των άλλων περιλαμβάνει ως στόχο την «προώθηση της νευροεπιστήμης με πρωτοπόρες τεχνικές καταγραφής και διέγερσης» του εγκεφάλου, έχει πάνω από 5 δισ. δολάρια χρηματοδότηση. Το έργο ευθαρσώς προτείνει ως μεσοπρόθεσμα παραδοτέα την παραγωγή «νέων, σημαντικά βελτιωμένων, και ελάχιστα παρεμβατικών τεχνολογιών για την καταγραφή και την διαμόρφωση - modulate - της ανθρώπινης εγκεφαλικής δραστηριότητας». Το πρόγραμμα πέρασε στη δεύτερη φάση του, με τίτλο BRAIN 2.01, με τίτλο «Από τα κύτταρα στα κυκλώματα, προς τις θεραπείες». Στην επιτελική του σύνοψη, οι συντάκτες μιλούν «για τις καινοφανείς ικανότητες ελέγχου της λειτουργίας εγκεφαλικών κυττάρων και κυκλωμάτων (...) που αν και δεν είναι εφικτές σε ευρεία κλίμακα ακόμα, θα είναι με τον χρόνο, και πιθανά νωρίτερα από όσο νομίζουμε».
Στο παιχνίδι της νευροεπιστήμης κινείται και η Κίνα, με το «China Brain Project», που εξασφάλισε ήδη 750 εκατομμύρια ευρώ χρηματοδότησης, ενώ οι προβλέψεις κάνουν λόγο για σημαντική αύξηση του όγκου χρηματοδότησης το επόμενο διάστημα.
Παράλληλα, εκατοντάδες εταιρείες δραστηριοποιούνται στον χώρο, ενώ οι προβλέψεις κάνουν λόγο για έναν κύκλο εργασιών της παγκόσμιας «βιομηχανίας νευροεπιστήμης» που θα υπερβεί τα 46 δισ. το 2028. Ηδη κυκλοφορούν στην αγορά διεπαφές εγκεφάλου - υπολογιστή (Brain Computer Interfaces, BCI), συστημάτων καταγραφής εγκεφαλικών σημάτων, συστημάτων νευροανάδρασης για επίδραση στην ψυχολογική κατάσταση κ.ά.
Τα νέα σχέδια για τη σύνδεση ανθρώπου - μηχανής
Για το πώς θα χρησιμοποιηθεί αυτή η τεχνολογία, είναι ενδεικτικά δύο σημεία:
Σε άρθρο του, το αμερικανικό «Forbes» το 2018 με τίτλο «Ο Ανθρωπος 2.0 έρχεται ταχύτερα από όσο φαντάζεστε. Εσύ θα εξελιχθείς με την εποχή;» έκλεινε με το εξής ρητορικό ερώτημα, «φανταστείτε ότι είμαστε οκτώ χρόνια από τώρα. Ολα τα παιδιά στην τάξη της κόρης σας είναι πολύ μπροστά της, γιατί οι εγκέφαλοί τους είναι απευθείας συνδεδεμένοι με το Google και με ένα κομπιουτεράκι και γιατί στέλνουν μηνύματα μεταξύ τους με Wi-Fi τηλεπάθεια, ενώ η κόρη σας κάθεται στην τάξη απεγνωσμένη και αναρωτιέται γιατί πρέπει να απομνημονεύει την προπαίδεια. Τι θα κάνατε για το καλό της κόρης σας;».
Την ίδια στιγμή, η αμερικανική DARPA, ερευνητικός φορέας των αμερικανικών Ενοπλων Δυνάμεων που προωθεί «μακροπρόθεσμες» έρευνες, που το 1972 έφτιαξε τον προπομπό του internet και την οποία ο «Economist» χαρακτήρισε «η υπηρεσία που έφτιαξε τον σύγχρονο κόσμο», θεωρεί πως ο cyborg στρατιώτης, με νευρική διασύνδεση και ρομποτικό εξωσκελετό, θα εμφανιστεί πριν το 2050, θα πατήσει πάνω στις ιατρικές εφαρμογές που θα στρώσουν τον δρόμο.
Σε άλλο επίπεδο ανάπτυξης της σχέσης ανθρώπου - μηχανής, αξίζει να σταθούμε λίγο στην περιβόητη καταγραφή. Η περιστασιακή καταγραφή δεδομένων της ανθρώπινης δραστηριότητας έχει ήδη γίνει μια μόνιμη καταγραφή.
Ο άνθρωπος γίνεται αντικείμενο συνεχών μετρήσεων, με διάφορους τρόπους. Καταγράφεται, με ολοένα και αυξανόμενο τρόπο, το πού βρίσκεται και το τι λέει, ενώ στην πορεία ένας ολοένα και πυκνότερος μηχανισμός από συστήματα καταγράφει ολοένα και περισσότερες πληροφορίες. Η κατάσταση της υγείας του, οι σφυγμοί της καρδιάς του, το πόσο έντονα κινείται, ενώ νεότερα «τεχνολογικά επιτεύγματα» καταγράφουν το επίπεδο γλυκόζης στο αίμα, το επίπεδο άγχους του μέσα απ' τη μεταβλητότητα του καρδιακού ρυθμού. Ο άνθρωπος γίνεται αντικείμενο συνεχούς καταγραφής, στον τόπο εργασίας του, στο σπίτι του, κατά τη διάρκεια των συναναστροφών του, με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Με το κινητό του, με τα έξυπνα ρολόγια, έξυπνα παπούτσια και ρούχα με ενσωματωμένους αισθητήρες, με κάμερες που αναγνωρίζουν πρόσωπα και μετράνε ρυθμό καρδιάς και αναπνοής, για να αναφέρουμε ορισμένα μόνο. Η «κριτική» που ακούσαμε, ότι αυτό γίνεται εδώ και 120 χρόνια ήδη απ' τον Taylor και δεν συνιστά κάτι καινούργιο, είναι απλά αστεία. Φυσικά, η τάση του κεφαλαίου να μετράει είναι γνωστή και χαρακτηρίζει πραγματικά ολόκληρη την ιστορική εποχή που ζούμε.
Ωστόσο, σήμερα ο όγκος των δεδομένων που συλλέγονται οδηγούν σε ποιοτικά τελείως διαφορετική κατάσταση. Συλλέγονται δεδομένα η συσχέτιση των οποίων επιτρέπει να βγουν ασφαλή συμπεράσματα σε ερωτήματα που αν κάποιος ερωτάτο ευθέως θα τον έκαναν τουλάχιστον να προβληματιστεί: «Πότε και με ποιον είχες σεξουαλική δραστηριότητα; Το τελευταίο διάστημα πόσο έχει δυσκολέψει η αναπνοή σου όταν ανεβαίνεις σκαλιά; Μήπως δεν είσαι αρκετά συγκεντρωμένος ή μήπως έχεις κατάθλιψη;». Και ο κατάλογος αυτός ωχριά μπροστά στην πραγματικότητα. Ο όγκος των δεδομένων και η δυνατότητα να βγουν συμπεράσματα είναι απλά τεράστιος.
Και για τον τρόπο συλλογής αυτών των δεδομένων υπάρχει μεγάλη συζήτηση. Σε ποιον ανήκουν τα δεδομένα, ποιος δικαιούται να τα συλλέγει, τι θα τα κάνει. Συζήτηση που δεν βρίσκεται μόνο σε ακαδημαϊκούς κύκλους, αλλά αφορά συγκεκριμένα νομοθετήματα σε όλο τον κόσμο.
Πώς θα μπορούσαν οι νέες δυνατότητες να αξιοποιηθούν για την ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών αν δεν βρίσκονται στα χέρια του κεφαλαίου;
Συνεχίζεται...
Παραπομπή:
*Ο Γρ. Λιονής είναι μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, υπεύθυνος του Τμήματος Οικονομίας της ΚΕ
